با توجه به تحولات اقتصادی و فنّاوری‌های جدید، بانک‌های مرکزی جهان اقدام به تجدید نظر در نحوه فعالیت‌ خود نموده‌اند. اهداف بانک‌های مرکزی یکبار دیگر تعریف شده، و با توجه به دیدگاه جدید در مورد کوچک کردن دولت‌ها و استفاده از سازوکار بازار به جای برنامه‌ریزی‌های متمرکز و سیاست‌های دستوری، این اهداف با تغییرات اساسی رو‌به رو شده است.
اهداف بانک‌های مرکزی محدودتر گردیده و اولویت اصلی به سیاست ثبات اقتصادی و مبارزه با تورم داخلی داده شده است. ابزارهای پولی بانک‌های مرکزی نیز، به سمت ابزارهای غیرمستقیم حرکت کرده، و برخی از وظایف بانک‌های مرکزی، از آن تفکیک و به سایر دستگاه‌ها واگذار شده است.
بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، بعد از گذشت نیم قرن از آغاز فعالیت و اجرای سه قانون پولی و بانکی‌ (که مهمترین آن قانون عملیات بانکی بدون ربا مصوب 1362 می‌باشد) نیاز به بازنگری اهداف، ابزارها، و فعالیت‌های خود در زمینه سیاست پولی دارد. با جدا شدن بازار سرمایه از حوزه نظارت بانک مرکزی، تأکید فعالیت‌های بانک مرکزی بیشتر در بازار پول و ارز خواهد بود؛ هر چند نمی‌توان مرزی بین فعالیت‌های بازار پول و بازار سرمایه کشید، زیرا فعالیت این دو بازار به شدت در یکدیگر تنیده شده است. ابزارهای پولی بانک مرکزی نیز، در راستای بانکداری اسلامی و توسعه بازارهای مالی نیاز به تجدیدنظر اساسی دارد.
در این مقاله، ابتدا تحولات اقتصادی و بازارهای مالی در سطح جهان، و سپس جهت‌گیری بانک‌های مرکزی در این راستا بررسی می‌گردد. در ادامه، مقاله به بررسی اهداف، سیاست‌ها، و ابزارهای پولی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران پرداخته؛ و ضمن ارزیابی آنها، پیشنهاداتی در جهت بهبود آنها ارائه خواهد نمود. 

طبقه‌بندی E5,E58 : JEL

تاریخ دریافت مقاله: 1388/3/1                تاریخ پذیرش مقاله: 1388/5/16